Engellileri İşe Seçme ve Yerleştirme Sürecinde Yaşanan Problemler ve Yapılması Gerekenler…
İşe seçme ve yerleştirme süreçlerinde mülakat yapılırken adaylardan beklenilen temel beceri ve
yetkinlikleri taşıyıp taşımadıkları, firma kültürüne uygunlukları açısından her firma için değişen
değişik değerlendirilmelere tabi tutularak gerçekleşir. Mülakat öncesi ve sonrasında bunlar herkes
için hiç değişmeyen bir kuraldır. Ancak konu engelli adayların seçimi olunca durum
biraz değişiyor.
Henüz 12 yaşındaydım. Okullar kapanmış ve yaz tatili başlamıştı. Diğer arkadaşlarım okullar kapanır kapanmaz işe başlamışlardı bile. Onların çalışacakları işleri çoktan hazırdı. Çünkü ya ağabeylerinin yanında ya da babalarının yanında çırak olarak yardımcı oluyorlardı. Bende onlara özenerek kendi kendime 'neden olmasın benim böyle bir şansım yok ama belki çevremde bir fırsat yakalayabilirim' diyerek büyük umutlarla hayatımın ilk iş deneyimi adımları ile şehrin en işlek çarşısına doğru yola koyuldum. Gözüm camlara asılan 'ÇIRAK ARANIYOR' yazılarına takılıyordu.
İçimde umudum giderek büyüyordu çünkü herkes kendisine yardım edecek, temizlik yapacak ve ikramda bulunacak çırak arıyordu ve 'ben neden olmayayım' diyordum. Gördüğüm ilk ilanın asılı olduğu küçük bir işyerine girdim. İlk 2-3 saniye dükkan sahibi ile bakıştıktan sonra tebessümle selam verip, içimdeki heyecanla 'amca çırak lazım mı? diye sordum. Bir müddet göz göze geldikten sonra alacağım cevabı sabırsızlıkla beklerken, 'Evet, lazım… lazımda… bize sen lazım değilsin' dedi.
İşte ilk iş başvuru deneyimimde kendi engel ve engellerim yüzüme vurulmuştu. Bu durum başvurduğum diğer çırak arayan işyerlerinde de değişmemişti. Günün sonunda ise kendime olan özgüvenimi, hayata ve topluma olan bakış açımı uzun süre unutamayacağım şekilde değiştirmişti.
Yukarıda gerçek hayattan alınmış hikayeden tam 22 yıl geçmiş olmasına rağmen hala benzer öyküleri farklı şekillerde duymaktayız. Çünkü engelli iş arayan adayların işe seçme ve yerleştirme süreçlerinde işverenlerin ya da işe alım personellerinin (mülakatçıların) engelli bir adayla iş görüşmesi için karşılaştıklarında kişinin kendisi ile bir birey olarak ve onun potansiyeli ile değil de engeliyle ilgilenildiği için bu ve benzer öyküler halen yaşanmaktadır.
İş pozisyonu belirlemede detaylar önemlidir
İşe seçme ve yerleştirme süreçlerinde mülakat yapılırken adaylardan beklenilen temel beceri ve yetkinlikleri taşıyıp taşımadıkları, firma kültürüne uygunlukları açısından her firma için değişen değişik değerlendirilmelere tabi tutularak gerçekleşir. Mülakat öncesi ve sonrasında bunlar herkes için hiç değişmeyen bir kuraldır.
Ancak konu engelli adayların seçimi olunca bu biraz değişiyor. Çünkü aday arama süreçlerinde genel olarak verilen ilanlarda %40 ve üzeri engeli olan tüm adayların başvuru yapabilecekleri bildirilir. Değerlendirmeler sırasında işe alım uzmanları tüm bu özgeçmişler arasından seçtikleri engelli adayları iş görüşmesine davet ederler. Ancak eksik olan bilgi alışverişinden dolayı engelli adayın özgeçmişinde engel durumunun bilinmemesi mimari koşullardan dolayı adayın iş görüşmesine gittiğinde kapıdan geri dönmesine sebep olabiliyor.
Bu nedenle neler yapılması gerektiğini kısaca özetlemek gerekirse;
Öncelikle aranılan kriterler çok iyi belirlenmeli bunlar;
- Engellilerin işe seçme ve yerleştirme süreçleri öncesinde aday arama kriterlerinde engelli adaylarda aranan niteliklerin detaylı ve açık yazılmalı (çalışma koşulları, pozisyon için aranan engel grupları ve açıklayıcı iş tanımı gibi)
- İş pozisyonları doğru belirlenmeli. (engellinin potansiyel ve becerilerine göre)
İşe seçme ve yerleştirme sürecinin başarısında doğru adaylara zaman kaybetmeden ulaşılmasında yukarıdaki bilgiler çok önemli bir rol oynamaktadır.