1) Ulaşımda İndirim
Şehir içi ulaşım
Belediye otobüsleri, özel halk otobüsleri, metro seferleri, TCDD ve Deniz Yollarının şehir içi/dışı seferleri ücretsizdir. “Ağır engelli” olanlar bir refakatçisi ile birlikte ücretsiz ulaşımdan yararlanır. 20 Şubat 2019 tarihinden sonra rapor alan erişkinler için ağır engellilik karşılığı olan ifade; tam bağımlı engelli” ifadesidir. Çocuklar için ise ağır engelliliğin karşılığı olan ifadeler aşağıdadır:
5. Kategori: Çok ileri düzeyde özel gereksinim var: %70-79 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
6. Kategori: Belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV): %80-89 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
7. Kategori: Özel Koşul Gereksinimi var (ÖKGV): %90-99 oranında engelli sayılır ve ağır engelli olduğu kabul edilir.
Şehir içi toplu taşıma hizmetleri
Engelli bireylerin şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz yararlanma hakkı ile ilgili Kanun; Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanundur (08.01.2002, 4736 sayılı). Kanuna göre; %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen Türk vatandaşlarının kendileri, ağır engellilerin kendileri ile birlikte yolculuk ettikleri bir refakatçisi şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz olarak yararlanacaklardır.
2014 tarihli ve 28931 sayılı Ücretsiz veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliğine göre “engelliler için kimlik kartı”; Bakanlık tarafından verilen ve engellilik durumuna göre ulaşımda refakatçi ile birlikte yararlanma durumunu gösteren kimlik kartını ifade eder. Dolayısıyla ulaşım hizmetlerinden yararlanmak için başvuruda engelli kimlik kartının beyanı yeterlidir (madde 6). Bu haktan gazilerin kendileri ve şehit eşleri, anne ve babaları ile evli olmayan ve yirmi beş yaşını doldurmamış çocukları da yararlanır.
Yönetmelik kapsamında engellilerin ücretsiz yararlanabileceği şehir içi toplu taşıma hizmetleri; “şehir içi kara ve deniz taşımacılığında taksi, taksi dolmuş, dolmuş, rekreaktif, turistik ve servis amaçlı kullanılan araçlar hariç olmak üzere; demiryolları ve denizyollarının şehir içi hatlarında sunulan toplu insan ulaşımına yönelik hizmetler ile belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere, birlik, müessese ve işletmelere veya belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs veya şirketlere ait olup da mevzuatına göre ayakta yolcu taşıyabilen araçlar ya da demiryolları ve denizyolları araçları kullanılmak suretiyle sunulan şehir içi toplu insan ulaşımına yönelik hizmetleri, şehirlerarası toplu taşıma hizmetleri ise rekreatif, turistik ve servis amaçlı kullanılanlar hariç olmak kaydıyla, demiryolları ve denizyolları araçları kullanılmak suretiyle sunulan şehirlerarası toplu insan ulaşımına yönelik hizmetleri kapsar.”
İlgili kurumlar, belediyeler ile belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketler, ücretsiz veya indirimli seyahat hakkının kullandırmaması hâlinde bu haktan faydalandırılmayan her kişi için mülki idare amiri tarafından toplu taşıma aracının tarifesi üzerinden 50 tam bilet bedeli tutarında idari para cezası uygulanır.
Açıklama: Ücretsiz ulaşım hakkı, havaalanı servisleri (Ankara’da Belkoair gibi) dahil tüm özel işletilen şehir içi ulaşım araçlarını kapsar.
Şehir içi toplu taşıma araçlarına Bakanlık tarafından ücret ödenmektedir. 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanuna göre ücretsiz seyahat yükümlülüğü bulunan ve belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs ya da şirketlere ait şehir içi toplu taşıma hizmeti veren ulaşım araçları için ödenek verilir. Her bir ulaşım aracı ile özel deniz ulaşımı aracı için bunların işletmecilerine, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bütçesine bu amaçla konulan ödenekten ilgili belediyeler aracılığıyla her ay gelir desteği ödemesi yapılmaktadır.
Şehirlerarası taşıma hizmetleri
Şehirlerarası indirimli ulaşım hakkı ilk kez düzenlendiğinde, engelli yolcu için %50 olan indirim hakkı verilmiş iken, daha sonra bu indirim %30’a çekilmiştir. Karayolları Taşıma Yönetmeliğinde en son değişiklik 25.05.2018 tarihinde yapılmıştır. Buna göre şehirlerarası ulaşımda engelli indirimi şu şekilde olacaktır: Otobüs firmaları, en az %40 oranında engelli olduğunu belgeleyen kişilere; 20 koltuğa kadar olan taşıtlar için 1 kişiye, 20 koltuktan fazla koltuğa sahip taşıtlar için ise en fazla 2 kişiye, geçerli ücret tarifesi üzerinden bilet ücretinde %40 indirim uygular. Ancak, aynı taşıtla taşınacak engelli yolcu sayısının 20 koltuğa kadar olan taşıtlarda 1’den fazla, 20 koltuktan fazla koltuğa sahip taşıtlarda ise 2’den fazla olması halinde, her fazla engelli yolcu için, geçerli ücret tarifesi üzerinden bilet ücretinde %30 indirim uygulanır. Bu fıkraya uymayan yetki belgesi sahiplerine 5 uyarma cezası verilir.
Şehirlerlerarası bilet fiyatlarında yapılan indirim, engeli olmayanların ödediği fiyat üzerinden yapılmadığından, bu indirim çok anlamlı olamamaktadır.
İndirim uygulamayan firma ile ilgili olarak otobüs terminalinde kolluk kuvvetlerine bildirim yapılabilir, tutanak tutturabilir ya da ispatı mümkün ise CİMER üzerinden Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına şikâyet yapılabilir.
Şehirlerarası ulaşımda sadece engelli bireyin kendisine indirim uygulanır.
TCDD ve Deniz Yollarında Seyahat
Devlet Demiryollarına ve Deniz Yollarına ait şehir dışı seferleri ücretsizdir. Ağır engelli ibareli raporu olanlar ücretsiz seyahat hakkından refakatçileri ile birlikte yararlanabilirler.
TCDD internet ve telefonla bilet alımında, ücretsiz seyahat hakkını kullanmak için; sisteme kayıt olmak gerekmektedir. Trenle seyahat edenler, trene iniş ya da binişlerinde Gar Müdürlüğünde bu kaydı yaptırabilirler. Engelli bireyin kendisinin resmi çekileceğinden bireysel başvuru şarttır. Bu başvuruda işlem yapmak için engelli kimlik kartını ve TC Kimlik Kartı fotokopilerini asılları ile birlikte göstermeleri gerekmektedir. Gar görevlilerinin vereceği dilekçe doldurulduğunda verilen bir numara, engelli kimlik kartına yapıştıracak. Bu numara ile TCDD Sitesinden üye olunabilecek. Üyelik ile birlikte kişi; internet ya da telefonla biletini ücretsiz alabilecek, iade veya değişiklik yapabilecek. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; rezervasyon yapanlar veya bileti alanlar, gidemeyecekleri durumlarda iptal işlemi yaptırmalıdır. Ankara dışındaki engelli vatandaşların kayıt işlemleri için, bulundukları illerdeki Gar Müdürlüklerinden bilgi alması gerekmektedir.
Uyarı: Bilet rezerve edildikten sonra ya da alındıktan sonra, kullanılmayacak ise biletin zamanında iptal edilmiş olması gerekmektedir.
Hava yollarında indirim
Daha önce görme engelli ve tekerlekli sandalyesindeki yolcuların, yanlarında refakatçileri olmadan seyahat özgürlükleri bulunmazken gereken düzenleme yapılmıştır. Bu kişiler artık refakatçileri olmadan da seyahat özgürlüğüne sahiptirler. Hava yolları işletmeleri 24.11.2015 tarihli Engelli veya Hareket Kabiliyeti Kısıtlı Hava Yolu Yolcuları Talimatına göre hareket ederler. Bu Talimatla düzenlenen yükümlülükler sınırlandırılamaz ve bunlardan vazgeçilemez. Bu Talimatın hükümlerini Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yürütmektedir. Bu Talimat gerekliliklerine uygun olarak hizmet verilmemesi halinde, engelli kişi şikâyetini ilgili hizmet veren kuruluşa iletir. Bu Talimatta belirtilen kurallara uymadığı tespit edilen kurum ve kuruluşlara Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Tarafından ilgili Yönetmeliğe göre idari para cezası verilir.
Talimata göre, havaalanı içinde otoparklar da dahil erişilebilir olmak zorundadır. İşletmeler de hem fiziki hem de bilgiyi sunma bakımından erişilebilir hizmet vermek zorundadır. Tüm personelin; engelli kişilerin ihtiyaçlarının ne şekilde karşılanacağına ilişkin bilgi sahibi olmalarını, engellilerin eşitliği, engellilik bilinci, engellilere davranış kuralları, işaret dili vb. konularda temel ve tazeleme eğitimi almalarını sağlanır.
Hava taşıma işletmesi geçerli bir bileti ve rezervasyonu olan kişiyi engellilik durumu veya hareket kabiliyeti kısıtlılığı sebebiyle uçağa binişini reddedemez. İşletme, engelli kişiler ve refakatçileri ile rehber köpeklerin taşınmasına öncelik tanır. Ancak bazı istisnai ve özel durumlar vardır. Hava taşıma işletmesi, engelli sebebiyle kişinin rezervasyonunu yapmayı veya uçağa binişini havacılık emniyetine yönelik uluslararası ve ulusal mevzuatta yer alan gereklilikleri yerine getirmek için, uçağın veya kapılarının boyutları sebebiyle engelli veya hareket kabiliyeti kısıtlı kişinin uçağa binmesinin veya uçakta taşınmasının fiziksel bakımdan imkânsız olması halinde reddedebilir. Bu durumda işletme, başka bir alternatif sunar. Engeli sebebiyle bu madde çerçevesinde uçağa binişi reddedilen kişi ile varsa refakatçisine para iadesi veya güzergâh değişikliği hakkı sunar.
Hava taşıma işletmesi, tek başına seyahat edemeyecek durumdaki engelli kişi için ihtiyaç duyduğu yardımı sağlamak üzere refakatçi talep edebilir. Refakatçi ihtiyacı olmadığını belirten yolcular için kabin içi refakatçi talep edilmez. Yolcu bu bildirimi bilet alımı sırasında yapar. Yolcunun beyanı esas olmakla birlikte tüm sorumluluk yolcudadır.
Tekerlekli sandalyeler, hareket etme yeteneği sağlayan diğer ekipmanlar ve bunlara ilişkin yardımcı tertibatların havaalanında işlem görürken veya uçakta taşınırken kaybolması veya hasar görmesi halinde yolcunun zararı, kendilerinden kaynaklanması kaydı ile kayıp veya hasarın gerçekleştiği aşamadan sorumlu hizmet veren kuruluş tarafından karşılanır.
Türk Hava Yolları (THY): İç hat biletlerinde %20 indirimden, dış hat biletlerinde %25 indirimden faydalanılır. Ağır engelli olan yolcuların refakatçileri de indirimli bilet alabilir. Çağrı merkezinden bilet almak isteyen yolcuların, geri bildirim formunu doldurmaları ve engelli raporunu sisteme yüklemeleri gerekir. Özel ihtiyacı olan yolcular 48 saat öncesinde müşteri hizmetlerini arayarak ihtiyaçlarını bildirmelidir. Online indirimli bilet alabilmek için aşağıdaki linkten üyelik yapmanız (Miles&Smiles üyesi) ve indirimli yolcu tanımlamanız gerekmektedir.
AJet Hava Yolları: Engelli, şehit yakını, gazi yakını, gazi, öğrenci ve öğretmen yolcular, indirimden yararlanarak avantajlı fiyatlarla seyahat edebilirler. İndirim oranları ve yararlanma koşulları yolcu tipine göre değişiklik göstermektedir. Engelli yolcu indiriminden yararlanmak için; AJet üyesi olmanız ve üyelik bilgilerinizde “Engelli Yolcu Tipi” doğrulamasını yapmış olmanız gerekmektedir. Bu doğrulama, AJet üyeliği üzerinden T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı veri tabanında bulunan, % 40 ve üzeri oranda engel oranına sahip yolculara otomatik olarak yapılmaktadır. 0-12 yaş arası yolculara, engelli yolcu indirimi uygulanmamaktadır. Sunulan indirim, standart paket üzerinden uygulanmaktadır. Ek hizmet ve paket ücretleri, vergi, harç ve özel ücretler indirime dahil değildir. Engelli yolcular, yurt içi ve KKTC (Ercan) biletlerinde B, M, A, H, S, O, E, Q, T, L sınıf ve paketleri üzerinden %20’ye varan, Türkiye çıkışlı ve varışlı yurt dışı biletlerde ise %25’e varan indirimden yararlanabilirler. Özel yolcu indirimlerinden yalnızca Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları yararlanabilmektedir. Engelli yolcu indirimi ile bilet alan yolcular, check-in işlemlerini ve koltuk seçimini, yalnızca havaalanındaki kontuar üzerinden gerçekleştirebilirler.
Bakınız: https://www.anadolujet.com/tr/sikca-sorulan-sorular “Özel İndirimler” kısmı
Pegasus Havayolları: Tekerlekli sandalye talebi olanlar, uçuşa 48 saat kalana kadar 0 888 228 12 12 numaralı çağrı merkezini arayarak bilgi vermelidir. Körler, kılavuz köpekleri ile seyahat edebilir. Bu tip misafirlerin beraberlerindeki refakat köpekleri kabinde ücretsiz taşınır. PNR'da misafirnun özel durumu bildirildikten sonra ayrıca köpek bilgisi verilmelidir. Bunun için Pegasus Çağrı Merkezi ile irtibat kurarak talepte bulununuz. Yolcu, hem işitme engelli hem de görme engelli ise refakatçisiz uçuşa kabul edilmez. Pegasus Çağrı Merkezi ile irtibat kurarak talepte bulununuz (0850 250 67 02). Engellilere indirim yoktur.
Sun Expres Hava Yolları: Engellilere özel indirim yoktur. Engelli yolcular, uçuştan en az 48 saat öncesine dek taleplerini iletmelidir. Hizmetler için bakınız: https://www.sunexpress.com/tr-tr/information/yolcu-bilgilendirme/erisilebilir-seyahat/
Hava Alanı Otopark Ücreti
Bazı havaalanı otoparklarında (Ankara Esenboğa Hava Limanı, Sabiha Gökçen Hava Limanı gibi) otoparklarında, bu hizmet ücretsizdir. Engelli park kartına sahip yolcuların, araç ruhsatını da beyan etmeleri halinde, park yerinde kalış süresine bakılmaksızın park etmek ücretsizdir. Diğer hava alanları için ilgili yerlerden bilgi alınız.
2) Belediye Hizmetleri
Büyükşehir, il, ilçe ve belde belediyeleri engellilere yönelik çalışmalar yapmakla yükümlüdürler. Bağlı olduğunuz belediyelere müracaat ederek engellilere yönelik hizmetleri öğrenebilirsiniz.
Meslek Edindirme Kursları, Yaşam Merkezleri, Rehabilitasyon Merkezleri, Temizlik, Servis Hizmetleri, Psikolojik Destek Hizmetleri, Sosyal Yardım, Bakım, Bilgilendirme, Bakım ve Onarım Hizmetleri belediye hizmetlerine örnektir. Bu hizmetlerden yararlanabilmek için Belediye Engelli Hizmet Birimine kayıt olunması gerekmektedir.
Su İndirimi: Bulunduğunuz il/ilçe belediyesinin engellilere su indirimi yapıp yapmadığını ilgili birimden öğreniniz. Eğer indirim yoksa bunu talep ediniz. Ev sahibi, kiracılar ve lojmanda oturanlar su indirimi yaptırabilirler.
Başvuru belgeleri: Her belediye farklı belgeler istese de;
1. Ev sahipleri ve kiracılar için evin deprem sigortası belgesi.
2. Lojmanda oturanlar için, lojman dağıtım belgesi.
3. Kimlik, engelli sağlık raporunun “aslı gibidir” belgesi.
4. Başvuru engelli kişi adına, o olmadan yapılacaksa, belediyenin bu yönde belge isteyip istemediğiniz sorunuz (vasilik, velayet belgesi gibi).
Su sözleşmesinin engellinin adına olması gerekmektedir. 18 yaş üstünde zihinsel engelliler için vasi belgesi istenmektedir.
İkamet Edilen Evin Önüne Engelli Araç Park Yeri Yaptırılması
ÖTV indirimli aracı olanlar yaşadıkları yerin belediyesine müracaat ederek evlerine yakın yerde kendilerine ait engelli araç park yeri yapılmasını sağlayabilirler. Dilekçe ile birlikte engelli sağlık raporu, araç ruhsatı ve nüfus kâğıdı ile başvurulmalıdır. Engelliler için ayrılmış park yerlerinin işgalini halinde para cezası iki kat artırılır.
Belediyelere ait büfeler
Her ilde farklı uygulamalar olduğundan, ilgili belediyeden bilgi alınması gerekmektedir.
Elektrik ve doğalgaz kullanımında destekler
Elektrik ve doğalgazda indirim yoktur. Ancak engelli aylığı alanlar, elektrik fatura desteğinden yararlanırlar.
Bazı belediyeler, doğalgaz fatura desteği verebilir. Belediyelerden bilgi alınız. Öte yandan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, doğalgaz fatura desteğine Şubat 2022’de başlamıştır. Bu destek için başvurular, e-Devlet üzerinden ya da Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları aracılığıyla yapılabilir. Gerekli inceleme sonrası hak sahibi olanlar, bu destekten yararlanabilir. Yardımın devam edip etmediği, ALO 144 nolu telefondan öğrenilebilir.
Oturulan Konutta Düzenleme Yapılması
Oturulan konutta ve apartmanda yönetmelik gereği engellilere uygun düzenlemeler yaptırılabilir. Kat mülkiyeti yasasına tabi olan apartman, site vb. konutlarda yaşayan kişiler getirilen yasal düzenleme ile engeline uygun düzenleme yaptırma olanağına sahip olmuşlardır. Bunun için, yaşanılan yerdeki belediyeye başvuru yapılır. Öncelikle oturulan konut apartman ya da site ise, yönetime dilekçe ile başvurularak, hangi düzenlemenin yapılacağı belirtilir. Apartman/site sakinlerin çoğunlukla, bu isteğe onay vermesi beklenir.
5378 sayılı Yasanın 19. Maddesi ile 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun 42. maddesine şu ifadeler eklenmiştir: “Engellilerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis yapılır. İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır.”
Ayrıntılı bilgi için bakınız: Yapılarda Engellilerin Kullanımına Yönelik Proje Tadili Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, 22 Nisan 2006 tarihli, RG Sayısı: 26147.
Belediye hizmetlerine erişim/talep/şikâyet: Birçok belediye, yatılı ve gündüzlü bakım ve rehabilitasyon hizmeti, yemek, temizlik, hasta nakil vb. destek hizmetleri vermektedir. Özellikle yalnız yaşayan ya da hareketleri kısıtlı vatandaşlar, ilgili belediyeden günlük yemek ve temizlik gibi destek hizmeti talep edebilir. Alo 153 “Yerel idari hizmetler uygulaması” (Ankara için Mavi Masa, İstanbul İçin Beyaz Masa) aranarak şikâyet ve talep iletilebilir, hizmetler hakkında bilgi alınabilir.
3) TOKİ Kura Çekilişinde Haklar
TOKİ kampanyalarında uygun şartları taşıyan engellilere öncelikle engellilere ait kuraya katılma hakkı verilir. Bu kurada kendilerine ev çıkmayanlar ikinci olarak genel kuraya katılma hakları da vardır. Başvurunuzda bu uygulamanın olup olmayacağı hakkında bilgi alınız.
Engelsizkariyer.com için hazırlayan: Ayşe Sarı | SAHİMSEN Engelliler Komisyon Başkanı
Engelsizkariyer.com’u kaynak göstermeden kopyalanması yasaktır. Copyright © 2025 Tüm Hakları Saklıdır.
